Hjartesvikt

Utgreiing av hjartesvikt kan vere vanskeleg, men det er viktig å stille rett diagnose fordi tilstanden inneber livslang oppfølging og behandling.

For å stille diagnosen hjartesvikt må tre kriterium oppfyllast:

• Du har teikn og symptom på hjartesvikt: Tung pust, hevelsar i beina og redusert arbeidstoleranse
• Du har forhøgde nivå av ei blodprøve på hjartestress (BNP)
• Vi ser typiske funn som ved hjartesvikt, på ulike undersøkingar
• Det er haldepunkt for strukturelle eller funksjonelle forstyrringar ved avbilding av hjartet, vanlegvis med ultralyd (ekkokardiografi).

Tung pust og redusert arbeidstoleranse er også vanlege symptom ved lungesjukdommar, fedme, låg blodprosent og ei rekke andre lidingar. Ein viktig del av utgreiinga er derfor å utelukke andre tilstandar som gir desse symptoma.

Vi kan få ein mistanke om hjartesvikt ut frå sjukehistoria og kartlegging av helsa di. Deretter tar vi som oftast ein blodprøver og EKG. Vi må så ta ultralyd av hjartet for å bekrefte eller avkrefte diagnosen. Deretter følger undersøkingar med tanke på å finne årsaka til hjartesvikten.

Det finst mange årsaker til hjartesvikt. Dei vanlegaste årsakene er:

• nytt eller gammalt hjarteinfarkt
• hjartemuskelsjukdom (kardiomyopati) som kan vere genetisk fundert
• sjukdom i hjarteklaffane og langvarig høgt blodtrykk
• hjarterytmeforstyrringar

Pumpefunksjonen til hjartet minkar med alderen, og eldre menneske kan derfor ha lettgradig hjartesvikt som følge av den normale aldringsprosessen. Ei rekke tilstandar og sjukdommar som ikkje rammar hjartet direkte kan forverre eller framkalle svikt, slik som låg blodprosent, særleg høgt blodtrykk, fedme, diabetes, nyresvikt, hjarterytmeforstyrringar og stoffskiftesjukdommar.

EKG høyrer med ved mistanke om hjartesvikt. Legen ser blant anna på hjarterytme og hjartefrekvens, overleiing av elektriske impulsar og teikn på hjarteinfarkt (gammalt eller nytt). Det er sjeldan at EKG er heilt normalt ved hjartesvikt.

Blodprøver er viktige for å stille diagnose, vurdere alvorsgrad og for å følge utviklinga. Den viktigaste blodprøva er BNP eller NT-proBNP som seier noko om stress på hjartet. I tillegg bør du få ei brei utgreiing som inkluderer hemoglobin, kvite blodlekamar, blodplater, elektrolyttar, nyre- og leverfunksjonsprøver, stoffskifteprøver, langtidsblodsukker og feittstoff, inkludert kolesterol.

Dei fleste pasientar med mistenkt hjartesvikt bør undersøkast med ultralyd av hjartet, såkalla ekkokardiografi. Dette er ei undersøking som tar omtrent ein halv time. Du ligg vanlegvis på sida på ein benk mens undersøkaren bevegar ein ultralydprobe på utsida av brystet. Ved hjelp av den tar ein levande bilde som kan brukast til å vurdere størrelsen og funksjonen til hjartet.

Røntgen av brystkasse (toraks) kan gi viktig informasjon om hjartestørrelse og eventuell lungesjukdom, lungestuvning eller væskesamling.

Hjertekateterisering med kransåresundersøking, såkalla koronar angiografi, kan vere nødvendig for å avgjere om hjartesvikten kjem av tronge kransårar, og om dette i tilfelle skal behandlast.

Gangtest er ein enkel test som gir eit brukbart inntrykk av fysisk funksjonsnivå. Du går så langt du kan i 6 minutt og vi noterer avstanden du går. Ein distanse under 300 meter er uttrykk for sikkert redusert funksjon, medan unge menneske gjerne klarer over 600 meter. Testen kan kombinerast med måling av oksygenmetting. Den fell sjeldan ved hjartesvikt, medan vi oftare ser eit fall i oksygenmetting ved lungesjukdom.

Andre undersøkingar

Computertomografi (CT) og magnetisk resonansbiletdanning (MR) kan gi verdifull tilleggsinformasjon om hjartesjukdom, og blir brukt hos somme pasientar for å finne ut kva som ligg bak hjartesvikten.

Arbeidsbelasting med måling av oksygenopptak er nyttig både for diagnose, vurdering av prognose og oppfølging av pasientar med hjartesvikt. Dette blir gjort best på ergometersykkel eller tredemølle.

Høgresidig hjertekateterisering blir av og til brukt for å måle trykkforholda i hjartet og kan kombinerast med vevsprøvar (biopsi) frå hjartemuskelen for å finne ei presis årsak til hjartesvikt.

Langtidsregistrering av hjarterytmen blir gjord hos pasientar der legen mistenkjer hjarterytmeforstyrring. Du får sett på eit EKG-apparat som du kan ha i snor rundt halsen eller i beltet, og som er kopla til elektrodar på kroppen. Apparatet blir teke av etter eitt til sju døgn.

Behandlinga ved hjartesvikt har som mål å korrigere årsaker til hjartesvikt, å avlaste hjartet slik at restfunksjonen blir utnytta betre og å behandle tilleggssjukdommar. Det er tre hovudtypar av behandling: Livsstilsendringar, medikamentell behandling og kirurgiske eller kateterbaserte inngrep.

Du bør følgje livsstilsråd og dei fleste bør i tillegg bruke hjartesviktmedikament. Kirurgiske inngrep eller kateterbaserte inngrep er aktuelt for å korrigere spesifikke årsaker til hjartesvikt, slik som klaffefeil eller tette kransårar.

Å leve med hjartesvikt vil for mange bety avgrensingar i dagleglivet og dermed redusert livskvalitet. Kunnskap om sjukdommen og om enkle prinsipp som kan redusere symptom og plager er derfor viktig for både deg og dine pårørande. Du må sjølv ta ansvar for sjukdommen og bør følgje dei råda som blir gitte, med tanke på eigabehandling. Dette er ofte det viktigaste tiltaket du kan gjere for å unngå hyppige innleggingar på sjukehuset.

Store studiar har vist betring av både symptom og prognose ved bruk av moderne medisinar mot hjartesvikt.

Kirurgisk og kateterbasert behandling er aktuelt der det er ein spesifikk (del)årsak til hjartesvikten som lèt seg korrigere, eller der symptoma og prognosen er svært dårleg utan hjartekirurgi, innsetjing av hjartestartar, hjartesvikt-pacemaker eller hjartepumpe.

Biventrikulær pacemaker (CRT= cardiac resynchronizaton therapy) tek sikte på å synkronisere samantrekkinga av hjartet. Vi bruker tre leidningar, ein til høgre framkammer, og ein til kvart av hjartekammera. Personar som er aktuelle for dette har vedvarande symptom trass adekvat medikamentell behandling, monaleg redusert pumpefunksjon og breie hjartekompleks i EKG.

Ein implanterbar hjartestartar (ICD), er ein pacemaker som kan gi støyt med høg energi (20-30 Joules) slik at ei alvorleg hjarterytmeforstyrring blir avbroten. ICD er dermed ein «forsikring» som kan nyttast hos personar med høg risiko for å utvikle slike hjarterytmeforstyrringar. ICD er aktuelt hos personar som har overlevd hjartestans, eller personar med redusert pumpefunksjon. Mange som er aktuelle for ICD vil også ha nytte av CRT, og det finst innretningar med begge modalitetar, såkalla CRT-D.

Kirurgisk behandling

Dei fleste med hjartesvikt bør før eller seinare få kartlagt blodforsyninga til hjartet med hjertekateterisering eller CT. Vi vurderer då for kvar enkelt pasient moglegheita for å betre blodforsyninga anten med koronar by-pass eller PCI.

PCI blir gjord som ei forlenging av koronarangiografi, som er ei røntgenundersøking av kransårane til hjartet (sjå utgreiing). PCI (utblokking) er ein teknikk som blir brukt for å utvide tronge område i kransarteriane til hjartet.

By-pass-operasjon er eit større kirurgisk inngrep i full narkose. Brystkassa blir opna og overfladiske årar frå leggen eller årar frå innsida av brystkassa blir brukte for å omgå dei tronge områda av kransårane.

Dersom klaffesjukdom er ei viktig årsak til hjartesvikten din eller klaffelidinga bidreg til symptom, kan det bli aktuelt å behandle klaffesjukdommen. Tradisjonelt har dette vore utført med open hjartekirurgi i full narkose, men klaffeutskifting kan no også gjerast med kateterteknikk. Val av metode blir bestemt individuelt for kvar enkelt pasient.

Mange pasientar med akutt hjartesvikt treng forbigåande behandling med ulike typar hjartepumper medan dei ligg på sjukehuset. Eit lite utval av pasientar med hjartesvikt og svært dårleg prognose kan få lagt inn ei kunstig hjartepumpe som du kan leve eit relativt normalt liv med i påvente av ein hjartetransplantasjon, eller dersom hjartetransplantasjon av ulike grunnar ikkje er aktuelt.

Hos nokre pasientar med hjartesvikt i endestadiet, dårleg prognose og god organfunksjon elles er hjartetransplantasjon eit alternativ når legane ikkje når målet med anna behandling. Hjartetransplantasjon blir gjord etter svært omfattande utgreiing og krev livslang innsats både frå pasienten og frå helsevesenet.

Hjartetransplantasjon på Rikshospitalet (på oslo-universitetssykehus.no)

Hjartesvikt krev oftast livslang eigeninnsats, behandling og oppfølging. Oppfølginga blir tilpassa kvar enkelt person. Mange pasientar blir symptomfrie eller nesten symptomfrie på behandling og kan følgjast av fastlegen.

Blodtrykk, hjarterytme, vekt, langtidsblodsukker, nyrefunksjon og saltverdiar i blodet bør kontrollerast regelmessig. Dei fleste stabile pasientar med lette symptom kan gå til kontroll kvart halve år. Dersom du har vedvarande symptom eller ustabil sjukdom med fleire tilbakefall, bør du kontrollerast oftare. Då blir du ofte følgt opp på ein hjartesviktpoliklinikk på lokalsjukehuset.

Pasientar med kunstige hjarteklaffar, pacemaker, hjartestartar, kunstig hjartepumpe eller hjartetransplantat følgjer eigne oppfølgingsrutinar.

Livskvalitet, symptombyrde, funksjonsnivå og prognose blir betre av eigeninnsats. Har du først fått hjartesvikt, har du i dei fleste tilfella ein kronisk sjukdom som krev livslang innsats for å unngå årsaker til hjartesviktforverring og for å halde kroppen i form.