Brot i overarmen – behandling med operasjon

Vi skiftar på såret før du reiser heim og sjekkar at det ikkje er teikn til infeksjon i såret. Deretter skiftar du sjølv på såret om bandasjen skulle bli skitten eller våt, byrjar å losne eller om det siv sårvæske i han. Ein tørr bandasje kan liggje på i 5 dagar. Vask alltid hendene før og etter bandasjeskift.

Ingen kirurgiske inngrep er utan risiko. Det kan oppstå infeksjon i operasjonssåra, skade av nerve slik at du mistar evna til å strekkje ut handleddet og det er også fare for manglande heling av brotet trass i operasjonen.

Sting som såra er sydde med, blir vanlegvis fjerna 2–3 veker etter operasjonen. Desse kan du fjerne hos fastlegen din om ikkje anna er avtalt. Du vil bli innkalla til undersøking og røntgenkontroll i ortopedisk poliklinikk etter cirka 6 veker og 12 veker.

Denne informasjonen er tilpassa deg med brot i overarmen (humerusskaftfraktur), som er operert. Informasjonen gjeld uavhengig av om du er operert med mergnagle, eller med plate og skruar. Informasjonen er basert på at armen din er vurdert som øvingsstabil, men ikkje belastingsstabil.

Kvil armen i fatle (collar'n cuff) dag og natt 1–2 veker. Formålet med fatlen er å lindre smerte. Du kan gjerne kvile handa i jakkelomma i staden for å bruke fatle. Slutt med fatlen så snart du klarer å gå med armen fritt pendlande, og seinast etter 2 veker.

Ikkje støtt deg på armen eller løft tungt. Brotet er ikkje belastingsstabilt, og restriksjonen gjeld vanlegvis dei første 6 vekene etter operasjonsdatoen. Etter 6 veker blir du vanlegvis tillaten å ta opp att alle tidlegare aktivitetar, men du må trappe opp gradvis.

I starten er det vanleg å hovne opp i underarmen og fingrane.

• Knyt handa og sprik med fingrane mange gonger! På den måten pumpar du hevelsen ut av armen. Aktiv fingerrørsle er det mest effektive tiltaket for å redusere hevelsen.
• Legg deg på ryggen med underarmen kvilande på ei stor pute over magen. På den måten siv væska ut av armen med hjelp av tyngdekrafta.

Løyse fatlen 2–3 gonger dagleg for å gjere dette. Slutt uansett heilt med fatlen etter seinast 2 veker.

Bruk handa fritt til daglege aktivitetar. Bruk handa til å kle deg, vaske deg, lage mat og gjere lett arbeid så langt du klarer.

Beveg normalt i fingrar, handledd, underarm, olboge, skulderblad og nakke. Dersom du kjenner deg stiv eller anstrengd, prøver du dette: Løft opp skulderblada, trekk dei bak og slepp avspent ned. Gjenta så mange gonger du vil.

• Sitt framoverbøygd og la armen henge. La handa gli ned langs leggen, ned mot golvet.
• Sit sidevegs og la armen henge. Bøy ryggen sidevegs, så armen heng med ein avstand frå kroppen.
• Stå framoverbøygd med støtte til ein stolrygg, og la armen henge. Du kan bruke beina eller ryggen til å gi armen litt fart, så han pendlar avspent. Pendle fram/tilbake, sidevegs og i sirklar begge vegar.
• Sit sidelengs ved eit matbord og la underarmen kvile på bordet. Skyv armen inn på bordet, sidevegs ut frå kroppen din, så langt det går. Prøv å oppnå størst mogleg opning i armhola. Du må leggje overkroppen sidelengs innover bordet for å klare å skyve armen lengst mogleg.
• Sit sidelengs ved eit matbord og la underarmen kvile på bordet. Skyv armen framover langs bordkanten, framlengs bort frå kroppen din, så langt det går. Du må leggje overkroppen framover for å klare å skyve armen lengst mogleg. Du kan støtte den friske handa i fanget dersom du vil.  

• Ligg på ryggen. Legg den opererte armen opp over hovudet så langt det går. Gi den opererte armen hjelp for å komme lengst mogleg; støtt med den friske armen, eller hald ein stokk med begge hendene for å hjelpe.
• Ligg på ryggen. Legg den opererte armen ut til sidan så langt det går. Gi den opererte armen hjelp for å komme lengst mogleg: Hald ein stokk med begge hendene, så den friske armen kan skyve han opererte ut til sida.
• Ligg på ryggen. Fold hendene bak nakken. Med hendene i nakken vil kanskje olbogen på operert side peike rett opp. Forsøk å beveg olbogane ut til sidan så langt det går.

• Krabb med fingrane opp ein vegg. Gi den opererte armen hjelp for å komme høgast mogleg; støtt med den friske armen, trekk med eit tau eller liknande.

NB: Det er mykje meir krevjande å løfte armen oppover, mot tyngdekrafta, enn å bevege han slik du har gjort i dei tidlegare øvingane. Når du startar å øve opp mot tyngdekrafta bør du av og til sjå deg sjølv i ein spegel. Hipser du opp skulderbladet for å få armen høgast mogleg? Då har du kravd meir av armen enn han har føresetnader for å klare. Gi armen meir understøtting; hjelp med frisk arm, tau eller slynge. Elles øver du inn ein uvane som er vanskeleg å bli kvitt seinare.

Du må sjølv kontakte ein fysioterapeut i nærleiken av der du bur. Første time kan gjerne vere 1–2 veker etter operasjonsdatoen. Fysioterapeuten vil gi deg individuelt tilpassa øvingar. God betring!