Før

Før ankomst vil traumeteam verte varsla slik at dei står klare til å ta imot pasienten i det han/ho kjem til sjukehuset. Traumeteamet er tilgjengelig på kort varsel heile døgeret.

På Haukeland er også personell ved Brannskadeavdelinga klare for mottak av pasient heile døgeret.

Under

Når pasienten kjem inn på sjukehuset vil han/ho bli tatt imot umiddelbart. Det vil bli gjennomført ein standarisert traumeundersøkelse for å avdekke eventuelle livstrugande og alvorlege problem som det hastar å få gjort noko med.

Deretter vil det gjerne bli supplert med nødvendige billedundersøkingar, til dømes røntgenbilder.

Ein sjeldan gong kan det vere aktuelt at pasienten må takast direkte til operasjonsstova for akutt kirurgi. Det er då oftast snakk om eskarotomiar (å dele den uelastiske, brannskadde huden slik at ein unngår skadeleg auke av vevstrykket i den aktuelle delen av kroppen) eller fasciotomiar (å dele ei muskelhinne for å unngå skadeleg auke av vevstrykket inne i ein muskel).

Vidare vil ein gjennomføre ei systematisk gjennomgang og vurdering av brannskadane pasienten har pådrege seg. Ein vil freiste å finne ut kor mykje av huden som er skada og kor djupt skada denne huden er. Til slutt vil ein vaske og stelle alle brannsåra og dekke desse med reine bandasjar.

Det akutte mottaket og vurderingane tek gjerne 30-60 minuttar. Dersom det er snakk om svært omfattande skadar kan sårstellet ta fleire timar.

• Operasjon av brannskade

• Sårstell etter brannskade

Ved Haukeland universitetsjukehus vil brannskadevurderingane og sårstellet verte utført på Brannskadeavdelinga.

Etter

Etter mottak og sårstell vil ein vurdere kvar pasienten er best tent med at vidare behandling foregår. For større skadar er det ofte aktuelt med overflytting til regionsjukehus eller sjukehus med plastikkirugisk kompetanse.

Nasjonal behandlingsteneste for avansert brannskadebehandling har landsfunksjon for behandling av dei største brannskadane. Dersom det er behov for overflytting til anna sjukehus vil dette skje enten så snart som praktisk mogleg eller neste dag på dagtid. Nokre gongar er det behov for å stabilisere og varme opp pasienten før transport og ein vel då gjerne å overflytte morgonen etter skaden hendte.

Pasientar som kjem til Haukeland universitetssjukehus vil vanlegvis verte plassert på Brannskadeavdelinga initialt. Ved mindre skadar vert ein gjerne plassert på Plastikkirugisk sengepost (vaksne) eller Barnekirurgisk sengepost (barn).

Før

Ved større sårstell der det er behov for sedasjon eller narkose, må ein forberede stellet på same måten som ein forbereder ved andre operasjonar.

• Ein må vere fastande
• Anestesilege vil gå nøye gjennom pasienten si sjukehistorie og aktuelle tilstand slik at ein kan gi ein trygg og godt overvaka narkose/sedasjon med riktig smertelindring
• Det er gjerne behov for å utføre stellet på ei operasjonsstove.

Ein er avhengig av god overvaking og trygge rammer når ein nyttar sedasjon/narkose. Det er og nødvendig å klargjere store mengder materiell til stell og bandasjar. Det trengs då gjerne opp mot ein halv time med forberedande arbeid før sjølve sårskiftet kjem i gang.

Ved Brannskadeavdelinga har vi muligheit for å gje narkose på det rommet der pasienten befinn seg resten av døgeret. For pasientar som ligg ved andre avdelingar på Haukeland har vi og muligheit for å utføre sårstell på eit sårstellsrom inne på Brannskadeavdelinga. Avdelinga har eigne anestesilegar og anestesisjukepleiarar som tek vare på og overvakar pasienten i samband med narkose og sedasjon.

Under

Ved store skadar og omfattande sårstell vil pasienten gjerne ligge i narkose når stellet vert utført. Etter kvart som skadane gror og ved mindre skadar vil gjerne pasienten kunne vere vaken under sårstellet.

Ei startar med å fjerne alle gamle bandasjar. Deretter vaskar ein alle sårflater og inspiserer såra. Ved mistanke om infeksjon tek ein gjerne prøvar frå såroverflata for å sjå om det veks sjukdomsframkallande bakteriar der. I nokre tilfelle kan det vere aktuelt med meir hardhendt mekanisk reingjering av sårflatene, for å fjerne skorper, gamle hudrestar og liknande. Såra blir ofte tatt bilete av, så situasjonen kan dokumenterast i pasienten sin journal.

Dersom det er spørsmål om endring av behandling eller behov for operasjon, vil ein kirurg ta stilling til dette.

Ein vil til slutt bandasjere pasienten på best mogleg måte, her finns det ei rad ulike bandasjar og sårprodukt som ein velger blant. Hovudmålet er å finne den bandasjen som gjev best tilheling, samstundes som den gjev minst mogleg fare for infeksjon og bidreg til at ein slepp alt for hyppige sårskift.

Stell av store skadar kan ta fleire timar, medan stell av små skadar kan vere unnagjort på nokre få minuttar.

Ved stell av dei større skadane ved Brannskadeavdelinga, vil også fysioterapeut delta for å utnytte muligheten til passiv tøying av ledd i samband med narkose/sedasjon. Vidare vil ein ofte nytte narkosen til å få utført andre tilsyn og undersøkingar som kan vere ubehagelege eller smertefulle.

Etter

Dersom det er nytta narkose eller sedasjon vil ein gjerne bli overvaka på same måte som nyopererte pasientar.

På Brannskadeavdelinga foregår sårskifta stort sett på pasienten sitt eige rom , og ein vil verte overvaka der fram til ein er skikkelig vaken.

Før

• Ein må faste frå midnatt kvelden før operasjonen.
• Det vil bli teke blodprøvar og ein vil klargjere blod til blodoverføring, sidan det ofte er behov for dette ved store brannskadeoperasjonar.
• Anestesilege vil gå nøye gjennom pasienten si sjukehistorie og aktuelle tilstand slik at ein kan gi ein trygg og godt overvaka narkose med riktig smertelindring

Ein er avhengig av god overvaking og trygge rammer ved brannskadeoperasjonar. Det trengs gjerne ein time med førebuande arbeid på operasjonsstova før sjølve operasjonen kjem i gang. I denne fasen ligg ofte pasienten alt i narkose.

Under

Ved operasjonen fjernar ein først den huda og dei underliggande strukturane som er brent i stykker. Ved store skadar er det mange kirurgar som arbeider saman, gjerne 3-4 stk. Dette vert gjort for å gjere operasjonen så effektiv som mogleg slik at påkjenninga for pasienten vert minst mogleg.

Når ein har fått fjerna alt brannskada vev, ynskjer ein om det er mogleg å dekke pasienten sine sår med hans/hennar eiga hud i form av ein delhudstransplantasjon.

I nokre tilfelle er det ikkje mogleg å dekke alle sårflater med pasienten si eiga hud. Ein vil då nytte syntetiske produkter og ulike spesialbandasjar i ein fase fram til det seinare vert mogleg å dekke sårområda med pasienten sin eigen hud.

Dersom djupareliggande strukturar er øydelagde kan det og vere aktuelt med komplekse plastikkirurgiske teknikkar som til dømes stilka og frie vevslappar (der ein flyttar musklar/bein/hud frå ein stad på kroppen til ein annan).Mindre inngrep tar ned til 20-30 minuttar, medan store brannskadeoperasjonar gjerne varer ein heil arbeidsdag eller meir.

• Hudtransplantasjon ved brannskade

Etter

Etter operasjonen vil ein verte overvaka på ei spesialavdeling fram til ein er skikkeleg vaken, på same måte som for alle andre nyopererte pasientar. Deretter vil ein verte flytta tilbake til ei vanleg avdeling. For store brannskadar kan det vere aktuelt å verte overvaka på ei intensivavdeling/brannskadeavdeling. Det kan og vere tilfelle ved svært alvorleg skadde der det ikkje er aktuelt å vekke pasienten dei fyrste dagane og ein vert liggande i ein samanhengande narkose fram til ein er stabil nok til å tole oppvakning.I fasen etter operasjon ynskjer ein å få pasienten mobilisert og i stand til å ete og drikke godt sjølv så raskt som råd. Dette er med og sikrar best mogleg sluttresultat og reduserer også faren for komplikasjonar.

Før

Dei alle fleste hudtransplantasjonar vert utførte på operasjonstove med pasienten i narkose.

• Ein må faste frå midnatt kvelden før operasjonen.
• Det vil bli teke blodprøvar og ein vil klargjere blod til blodoverføring, sidan det ofte er behov for dette ved store brannskadeoperasjonar.
• Anestesilege vil gå nøye gjennom pasienten si sjukehistorie og aktuelle tilstand slik at ein kan gi ein trygg og godt overvaka narkose med riktig smertelindring.

Under

Dei fleste hudtransplantasjonar ved behandling av akutte brannskadar er det vi kallar delhudstransplantasjonar. For å redusere blodtapet mest mogleg vil ein gjerne infiltrere huda med ei løysing med fysiologisk saltvatn tilsett litt adrenalin før ein startar operasjonen, vidare vil ein gjerne nytte tøyklutar som er dyppa i ei liknande adrenalingløysing til å legge på såra for å stoppe blødning fortast mogleg.

Ein haustar eit 0,2-0,3 millimeter tjukt hudlag frå ein stad på kroppen kor huden er uskada. Ofte nyttar ein hud frå låra eller hovudbotnen. Denne huden vert gjerne ekspandert ved å lage hôl i den omtrent som eit fiskegarn, alternativt ved å dele den opp til mange bitte små kvadratiske hudbitar.

Ein nyttar så hudtransplantatet til å dekke dei reingjorde såra. Transplantata kan festast ved at ein syr, stiftar eller limer dei fast til såra. Ein kan og i nokre tilfelle fiksere transplantata ved å nytte det ein kallar vakuumbandasjar, det vil seie ein bandasje som dekkes med lufttett film og ein koplar på eit sug/undertrykk for at bandasjen skal halde seg på plass.

Der ein har hausta hud ifrå får ein eit nytt sår som tilheler av seg sjølv i løpet av 2-3 veker.

For svært små defektar på hender og i ansiktet kan det vere aktuelt å nytte fullhudstransplantat til å dekke sår. Desse består av alle hudens lag og gjer ofte mindre arrproblem vidare, men her har ein begrensa areal tilgjengelig og risikoen for å mislukkast er noko større. Ein vil oftast nytte dette i seinare fasar til dømes ved rekonstruktive inngrep.

Etter at hudtransplantasjonen er ferdig dekker ein transplantata med bandasjar og det same gjeres med donorstaden, det vil seie områder kor ein hausta huden i frå.

Operasjonstida avheng av kor stor skaden er. Den kan varierer frå 15-20 minuttar til mange timar.

Etter

Etter hudtransplantasjonar er det vanleg å vente 5-7 dagar før ein pakkar ut dei transplanterte områda. Då har huden fått sjansen til å feste seg på den nye staden og nye blodårer har fått vekse inn frå sårbotnen og inn i hudtransplantatet. Deretter vil ein gjerne stelle området om lag kvar tredje dag inntil alt er tilhela. På donorstaden freistar ein å la bandasjen ligge urørt dei fyrste 14 dagane. Her vil huden kunne gro ut igjen av seg sjølv, på mange måtar som ved eit stort skrubbsår. Dersom ein mistenker infeksjon, kan det vere aktuelt å skifte på dei opererte områda tidlegare.

I dei fleste tilfelle vil pasienten kunne bevege seg fritt etter operasjonen. Dersom hudtransplantata ligg over ledd, kan det vere kirurgen legg inn ei gipsskinne i bandasjen for at ein ikkje skal bevege det aktuelle leddet for mykje dei fyrste dagane. Det kan og vere aktuelt at det vert lagt på ein vakuumbandasje.

Før

Det kreves ingen forberedelser.

Under

Behandlingen består av passive øvelser i starten, dersom du er bevisstløs, tilkoblet pustemaskin, og ikke klarer å bevege deg selv. Det vil si at fysioterapeuten hjelper deg med å bevege på leddene dine, og med å tøye stram hud og stramme muskler.

Etterhvert som du våkner til, vil du bli instruert i å gjøre aktive øvelser, det vil si trene, for å vedlikeholde eller bedre bevegelighet, styrke og utholdenhet. Dette er særlig viktig dersom hendene dine er skadet. Da må du trene og tøye ofte, og kanskje få tilpasset hvileskinner, for å holde leddene i en gunstig stilling mens sårene gror.

Av samme grunn er det ofte behov for tilrettelagt sengeleie. Den brannskadete og ny-transplanterte huden må holdes på strekk, for å unngå kontrakturer. Armbord, fotbrett, puter, nattskinner med mer brukes til dette.

Fysioterapeuten, sammen med sykepleierne, hjelper deg opp av sengen så fort som mulig etter ulykken. Gangtrening (med eller uten støtte) og trening på dagliglivets gjøremål (ADL) vektlegges, slik at du kan klare deg mest mulig selv når du blir utskrevet fra sykehuset.

Får du pusteproblemer, for eksempel som lungebetennelse med slimdannelse, vil du få lungefysioterapi så lenge du trenger det. Det vil si øvelser, pustehjelpemidler og hostestøtte med mer.

Dersom sårene dine er dype og gror sent, det vil si at det tar over 3 uker før sårene er grodd, kan du forvente at arrene vil bli hypertrofiske. Det vil si tykke, røde, harde og ujevne, gjerne med strammende drag. De kan klø og være smertefulle. For å forebygge dette og behandle arrene vil du få tilpasset stramme, elastiske plagg (kompresjonsplagg) som du må bruke dag og natt i lang tid, når sårene er fullstendig grodd. Disse plaggene vil trykke mot arrene slik at de blir gradvis flatere, blekere og mykere, og klør mindre. Teiping med papirplaster eller silikon hjelper også. Det kan brukes i tillegg til de stramme plaggene.

Er ansiktet skadet, vil du få tilpasset en spesiell hardplastmaske, gjerne med silikon på innsiden.

I påvente av spesialplaggene bør du bruke noe som heter Tubigrip (doble hylser av elastisk, stramt materiale) på armer, ben og overkropp, og eventuelt pre-fabrikerte hansker.

Fysioterapeuten avgjør i samråd med plastikkirurg hvilken arrbehandling du trenger i de ulike fasene av rehabiliteringen.

Ved alvorlig skade

Ved alvorlige brannskader kan du bli henvist til Nasjonal behandlingstjeneste for avansert brannskadebehandling på Haukeland universitetssjukehus. Her vil du få daglig fysioterapi under oppholdet. Gjerne flere ganger daglig, også i helger og på kveldstid, ved behov.

Hvor lang tid tar behandlingen?

Jo mer omfattende (hvor mange prosent av kroppsoverflaten som er forbrent) og jo dypere brannskade du har pådratt deg, jo lenger må du være innlagt i sykehus. Det beregnes vanligvis minst et liggedøgn per prosent brannskade. Har du andre diagnoser i tillegg, og oppstår det komplikasjoner underveis, vil behandlingen ta lengre tid. Du vil da trenge mer fysioterapi mens du er innlagt, og mer etter utskrivelse fra sykehuset.

Etter

Når du utskrives fra brannskadeavdelingen på Haukeland, vil du enten reise rett hjem med henvisning til fysioterapeut på hjemstedet ditt hvis du er i stand til det, eller bli overført til lokalsykehuset ditt for videre sårbehandling og fysioterapi.

Ofte er dette i påvente av plass på rehabiliteringsinstitusjon dersom du har behov for det.

Du vil bli fulgt opp med tverrfaglig brannskadekontroll på Plastikkirurgisk poliklinikk på Haukeland cirka hver tredje måned etter utskrivelse fra brannskadeavdelingen, helt til arrene dine er modne. Det vil si flate, bleke og myke, slik at kompresjonsbehandlingen kan avsluttes.

Hensikten med disse kontrollene er å se om rehabiliteringen med trening og arrbehandling går greit, eller om du har sår eller andre problemer du trenger hjelp til. Det kan bli aktuelt med flere operasjoner på sikt, det vil si rekonstruktiv kirurgi. Du vil da bli innlagt på Plastikkirurgisk sengepost på Haukeland, og fulgt opp med nye kontroller på poliklinikken.

Før

Ein vil vanlegvis verte kalla inn til ein time ved poliklinikk ved sjukehus for vurdering av eventuell etterbehandling. Denne vurderinga vil verte gjort av lege som behandlar brannskadar, i nokre tilfelle i samråd med fysioterapeut.

Utredning og planlegging av etterbehandling vil vanlegvis verte avklart ved utskriving eller etter fyrste kontrolltime på sjukehuset. I ein del tilfelle vil ein justere planen for etterbehandling etter som tida går, avhengig av om behovet endrar seg.

Under

Pasientar som har hatt store skadar vil gjerne ha behov for avansert rehabilitering og gjenopptrening. For ein del pasientar vil det vere aktuelt med opphald ved spesialiserte rehabiliteringsinstitusjonar. For andre vil det vere aktuelt med opptreningsopphald i regi av sjukehusavdelingar som driv med rehabilitering.

For nokre pasientar vil det vere meir aktuelt med opptreningsopphald ved sjukeheim i kortare eller lengre tid. Atter andre vil kunne reise heim og gjennomføre opptrening med støtte frå heimesjukepleie og lokale fysioterapeutar.

Kompresjonsbehandling mot arrdanning

Dei fleste brannskadar vil i tillegg til dette ha behov for oppfølging av arr og arrkontrakturar. Alle større skadar etterlet seg arr. Dei fleste pasientar kor ein forventar ein del arrdanning vil vere aktuelle for kompresjonsbehandling. Det vil seie at ein nyttar komprimerande klesplagg for å best mogleg å halde arrvevet komprimert og slik unngå tjukke (hypertrofe) og stive (kontrakte) arr.

Ved utbreidde skadar er det ofte aktuelt å nytte skreddarsydde plagg, slik at dei gir god kompresjon over større område. Tilpassing og veiledning ved bruk at slike plagg vert oftast styrt av fysioterapeut med spesialkunnskap om etterbehandling av brannskadar. Ein nyttar gjerne denne forma for etterbehandling fram til arreaksjonen er gått over, det vil gjerne seie 1-2 år etter skadetidspunktet.

Etter

Behovet for etterbehandling og rehabilitering varierer mykje ut i frå kva skade ein har hatt og kva følgetilstandar ein sit igjen med. For nokre er det nok med ein enkel kontroll på sjukehuset, medan andre treng jevnleg oppfølging livet ut. For dei fleste pasientane vil behandlinga vere avslutta 1-2 år etter skaden.

Etterbehandling og rehabilitering vert avslutta når ein meiner ein har oppnådd det ein kan for å attvinne funksjon og ein og har gjort det som ein kan for å gjere arra så bra som råd.