Standard lipidprofil og kardiovaskulær risikovurdering
Eit lipidresultat kan tyde på auka risiko for kardiovaskulær sjukdom sjølv om det ligg innafor referanseområdet. Dette gjeld alle analysane som inngår i standard lipidprofil: totalkolesterol, LDL- og HDL-kolesterol og triglyserid. Dersom pasienten har lipidverdiar som vist i tabellen under, bør det utførast ei total risikovurdering. Oppdatert november 2024 av Paul Kjetel Soldal Lillemoen
| Totalkolesterol |
≥5 mmol/L |
| LDL-kolesterol | ≥3 mmol/L |
| HDL-kolesterol |
≤1 mmol/L (menn)
≤1,2 mmol/L (kvinner)
|
| Triglyserid |
≥1,7 mmol/L (fastande)
≥2 mmol/L (ikkje-fastande)
|
Treng pasienten faste før prøvetaking?
Kva er behandlingsmål for LDL-kolesterol?
I norske retningslinjer er rettleiande behandlingsmål som vist nedanfor:
- Låg risiko: 30–40 % reduksjon eller til under 3,0 mmol/L
- Diabetes eller moderat/høg risiko: < 2,5 mmol/L
- Etablert hjarte- og karsjukdom: < 1,8 mmol/L
Europeiske retningslinjer har lågare behandlingsmål, sjå denne lenka.
Kva andre lipidanalysar kan vera aktuelle?
Apolipoprotein B (ApoB) er det primære apolipoproteinet i LDL, IDL og VLDL. ApoB kan ifølgje norske retningslinjer gje tilleggsinformasjon ved metabolsk syndrom med normalt LDL-kolesterolnivå og ved mistanke om familiær kombinert hyperlipidemi. I europeiske retningslinjer er det anbefalt å analysere ApoB ved diabetes mellitus, overvekt, metabolsk syndrom, høgt triglyseridnivå (2–10 mmol/L) eller ved svært låge LDL-kolesterolnivå, sidan LDL-kolesterolnivået i desse tilfella kan underestimere risikoen for hjarte- og karsjukdom.
Lipoprotein(a) er eit LDL-liknande lipoprotein som gjev ein tilleggsrisiko for hjarte- og karsjukdom. Lp(a)-konsentrasjonen er i stor grad genetisk bestemt og dermed svært arveleg. EAS/ESC-retningslinjene anbefaler å få målt Lp(a) minst ein gong i løpet av livet for å identifisere personar med veldig høge arvelege Lp(a)-nivå, sidan dei har svært høg risiko for å utvikle kardiovaskulær sjukdom. Dette er ikkje anbefalt i norske retningslinjer, men måling av Lp(a) bør som eit minimum vurderast ved førekomst av prematur hjarte- og karsjukdom i nær familie (før 55 års alder hos menn og før 65 års alder hos kvinner).
Når skal pasienten utgreiast for familiær hyperkolesterolemi?
Gentest bør vurderast dersom LDL-kolesterol eller total-kolesterol er over aksjonsgrensene i tabellen under. Gentest vert utført av OUS-Ullevål.
| Total-kolesterol |
≥ 6 mmol/L (alder < 20 år) ≥ 7 mmol/L (20-40 år) ≥ 8 mmol/L (> 40 år) |
LDL-kolesterol |
> 4 mmol/L hos barn (< 16 år) > 5 mmol/L hos vaksne (> 16 år) |
Kvifor fortel ikkje referanseområdet om eit optimalt nivå?
Referanseområdet fortel kva måleresultat ein forventar å finne i ein normalpopulasjon, dvs. kva lipidnivå me finn hos 95 % av antatt friske personar. Sidan mange antatt friske likevel kan ha auka risiko for kardiovaskulær sjukdom, gjev ikkje referanseområda informasjon om kva som er optimale eller trygge lipidnivå.
Referansar:
- Forebygging av hjerte- og karsykdom - Helsedirektoratet
- 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk | European Heart Journal | Oxford Academic
- NKT for FH - Helsepersonell - Utredning og gentest