Amming og barnets sugeteknikk

La barnets ansikt vere vendt mot deg. Barnet skal ligge med kroppen sin mot brystet ditt, slik at det slepp å vri hovudet for å nå fram. Nasen skal vere i høgde med brystknoppen.

Barnet får då riktig sugetak når det strekkjer seg mot brystet ditt. Når barnet bøyer hovudet lett bakover for å ta brystknoppen, blir haka pressa mot brystet og nasen blir frigjort slik at barnet kan puste medan det diar.

Suge- og gaperefleksen blir stimulert ved å forsiktig stryke brystknoppen mot nasen og overleppa til barnet. Når barnet gaper høgt (stort), som ved ein gjesp, blir det ført til brystet.

Du bør ikkje dytte brystknoppen mot barnet. Dersom du held på brystet må du vere oppmerksam på at ikkje fingrane dine er for nær brystknoppen og i vegen for barnet. Barnet skal ha mykje av det brune området av brystknoppen inn i munnen.

Pass på at barnet ligg tett inntil kroppen din heile tida. Barnet vil ofte gli litt bort frå brystet/kroppen din, og vil då miste det gode sugetaket og kan suge feil på brystknoppen din.

• Få mest mogleg av brystet inn i munnen til barnet. Prøv å sikte mot ganen med brystknoppen. Det er der refleksen for å suge blir utløyst.
• Om nasen blir klemt saman mot brystet ligg barnet kanskje for høgt på brystet, og med bøygd nakke. Trekk barnet litt ned, med hovudet lett strekt bakover. Hald barnet sin kropp tett inntil deg. Trykk helst ikkje på brystet med fingrane for å halde nasen til barnet fri, det kan stenge mjølkegangane dine. 
• Normalt bør barnet suge til det slepp brystet sjølv. Om du tar barnet frå brystet, kan det vere lurt å oppheve undertrykket ved å putte veslefingeren din inn i munnen på barnet, og så fjerne brystet frå munnen. Dette er for å unngå at brystknoppane blir såre. 

Teikn på at barnet har rett sugetak

• Det er ikkje smertefullt for deg å amme
• Du høyrer svelgelydar når barnet får i seg mjølk
• Barnet gaper høgt, ingen trutmunn
• Underleppa er krølla litt utover
• Munnen er full av bryst
• Kjevemusklane jobbar rytmisk, heilt bak til øyra
• Etter å ha amma vil forma på brystknoppen vere rund

Teikn på at barnet ikkje har optimalt sugetak

• Det er smertefullt for deg å amme.
• Barnet har smilehol i kinna medan det sug
• Barnet suttar/smattar på brystknoppen og lagar trutmunn
• Svært lang sugetid, over 30 minutt på eitt bryst
• Barnet drar i brystet eller må sjølv vri på hovudet for å suge
• Brystknoppen er skeiv etter amming

Ammehjelpens ammesjekkliste for mødrer første veka etter fødsel (pdf) 

Sugetid

Det er viktig at barnet tømmer brystet ditt heilt før du tilbyr det andre brystet. Dette er viktig for å stimulere mjølkeproduksjonen, og fordi den feitaste mjølka kjem til slutt. Barnet syg først for å sløkke tørsten, deretter for å bli mett. Det er den siste mjølka som er mest næringsrik, og derfor er det viktig at barnet får i seg denne mjølka. Dersom barnet syg på begge bryst under eitt måltid, er det viktig at du ved neste måltid først tilbyr det brystet som barnet avslutta sist måltid med.

Barnet bør bli lagt til brystet når det viser teikn til svolt. Hugs at det er vanleg at nyfødde et 10-12 gonger i døgnet. Rytmen på måltida kan variere – i perioder kan barnet ha behov for å ete kvar time, for så ha litt lengre soveperiodar. Om barnet ditt søv mykje dei første dagane, kan det vere nødvendig å vekke det for å amme. Ta kontakt med helsepersonell for rettleiing om barnet ditt har færre enn 6-7 måltid i døgnet.

Amming - handmjølking

Å handmjølke er ofte eit betre alternativ enn å pumpe seg, spesielt dei første dagane etter fødselen.
Det er ein fordel om du lærer deg å handmjølke før du reiser heim frå barselavdelinga. Handmjølking kan vere nyttig både for å stimulere mjølkeproduksjonen, og for å lette på trykket i brysta ved brystspreng/mjølkespreng.
Snakk med personalet på fødeavdelinga om du treng informasjon om eller hjelp til handmjølking. Dei kan rettleie deg, så du er trygg på korleis du handmjølkar før du reiser heim frå sjukehuset.

Når du handmjølkar for å stimulere produksjonen må du ikkje gi opp for fort. Du må handmjølke minimum 5–10 minutt på kvart bryst for å oppnå best effekt. Dei første dagane etter fødselen kan du ikkje vente at det kjem mykje mjølk når du handmjølkar. Kvar mjølkedråpe er verdifull for barnet og bør bli gitt til barnet. Du kan for eksempel samle mjølka opp på ei teskei og gi barnet mjølka med skeia. Små og hyppige måltid vil slik dekke barnet sitt behov for mat dei første dagane.

Brystimplantat / -reduksjon

Dersom du har brystimplantat kan du vanlegvis amme barnet ditt. Det er viktig at du ammar ofte om du har implantat i brysta dine. «Lagringskapasiteten» er då mindre enn om brysta var utan implantat, så måltida blir mindre og må derfor komme hyppigare.

Dersom du har redusert storleiken på brysta dine kan det bli behov for tilleggsernæring til barnet ditt, i alle fall i periodar. Mjølkegangane kan bli skadde under ein brystreduksjonsoperasjon. Derfor må du som har redusert storleiken på brysta dine,  vere observant på om mjølkegangane og utdrivingsrefleksen fungerer som det skal i starten av amminga.

Fortell oss gjerne om du er operert i brysta, så vi kan gi deg rett rettleiing og hjelp om du treng det.

Medisinbruk og amming

Generelt er dei fleste medisinar mogleg å ta sjølv om du ammar. Likevel er det viktig å vere klar over at gravide og kvinner som ammar som hovudregel skal bruke så lite medisin som mogleg.

Snakk med legen

Dersom du bruker medisin må du ikkje slutte med han utan å ha diskutert det med legen din fyrst. Du bør heller ikkje endre på dosane/mengda medisin utan at dette skjer i samråd med legen din. Det kan vere større fare for barnet og deg om du sluttar eller endrar på medisinar du tek for sjukdomen din, enn det er å utsetje seg for dei biverknader som nokre medisinar kan gi.

Om du vert sjuk og treng medisin du ikkje har brukt før, må du fortelje legen at du er gravid eller ammar. Då kan legen velje type medisin ut ifrå det. Hugs at dette også gjeld kremar til huda, medikament som ikkje er på resept og naturmedisin.

Har du andre spørsmål om amming og medisinbruk?

Trygg mammamedisin er ei offentleg nettside som kan svare deg direkte på spørsmål om medisinar i graviditet og ammeperiode.

Brystspreng

Når mjølkeproduksjonen kjem i gang kan du oppleve at brysta dine blir harde, dei følest «sprengde» og ømme. Får du mykje brystspreng kan det vere litt vanskeleg for barnet å få ut mjølka.

Når mjølkeproduksjonen startar, kan det nokon gonger komme «kuler» i brystet. Dette skuldast mjølkekjertlar som hovnar opp, eller at mjølka hopar seg opp. Håndmjølking kan hjelpe for dette.

Vonde bryst ved amming

Nokre kvinner får ulike utfordringar i samband med at mjølkeproduksjon startar eller ved amming.

Såre brystknoppar

Såre brystknoppar skuldast nesten alltid at barnet har fått feil tak på brystknoppen. Å sikre god ammestilling så barnet får riktig sugetak er viktig for å unngå, og for å behandle såre brystknoppar. 

Såre brystknoppar må ikkje forvekslast med ømme brystknoppar. Det er normalt å føle ømheit i brysta i starten av ammeperioden. Normal ømheit skal gå over i løpet av dei første 30 sekunda inn i amminga. Om smerta vedvarer, og blir litt verre for kvar gong du ammar er det noko som er gale.

Førebygging

Førebygging av såre brystknoppar er viktig for ei vellykka amming. Her finn du nokre råd som kan førebygge såre brystknoppar: 

• Riktig sugetak og ammestilling er viktigast for å førebygge såre brystknoppar
• Ver nøye med handhygienen
• Varier mellom ulike ammestillingar
• Om barnet ikkje slepp brystet sjølv, må du ikkje dra brystknoppen ut av munnen til barnet. Barnet vil sleppe brystet om du stikk veslefingeren din inn i barnet sin munnvik. Undertrykket som dannar seg i munnen til barnet under amming vil då bli oppheva og munnen løyser seg frå brystet. Du kan då løfte brystknoppen ut av barnet sin munn, utan at det blir drag og strekk på brystknoppen. 
• Når du har amma vil det vere litt mjølk igjen på brystknoppen, la denne mjølken tørke inn før du tar på deg klede igjen. Mjølka legg seg som ei beskyttande hinne på brystknoppen.
• Dusj dagleg og ha på deg mjukt tøy nærmast brystet. Unngå tøy som gnissar og irriterer brystknoppen. Unngå ammeinnlegg av papir den første tida. Unngå bruk av såpe på brysta, det tørkar ut huda.
• Unngå stram BH som gjer at brystknoppen blir klemt innover i brystet. Dette kan lage fuktige groper rundt brystknoppen, noko som aukar førekomsten av bakteriar og dermed gir større risiko for infeksjon.

Behandling

Barnet må ofte amme ei stund før mjølka begynner å renne. For å korte ned denne tida og slik beskytte dei såre brystknoppane kan du sjølv stimulere utdrivingsrefleksen ved å massere brystet. Med reine fingertuppar masserer du lett det brune området rundt brystknoppen. Unngå å ta på sjølve brystknoppen. Når du ser at mjølka begynner å komme, legg du barnet til.

Eit viktig prinsipp ved behandling av sår hud er: «Tørt på tørt, vått på vått». Fuktige sår på brystknoppane kan rensast med saltvatn. Snakk med jordmor eller helsesøster om korleis du skal gjere dette.

Brystspreng etter fødsel

Hormona som er i kroppen din rett etter fødselen fører til auka blodtilførsel og at væske hopar seg oppi brysta dine. Dette kjem samtidig med at mjølkeproduksjonen blir sett i gang. Dette er årsaka til at mange kvinner kjenner at brysta er hovne og ømme etter fødselen, og det blir kalla brystspreng. Brystspreng er mest vanleg mellom andre til femte døgn etter fødselen, og varer som regel frå eitt til to døgn, for nokon lenger.

Når brystet er hardt og sprengt, kan det vere vanskeleg for barnet å ta tak i brystknoppen. Eit tiltak for å lette påkoplinga for barnet er å handmjølke i 1-2 minutt før barnet skal die. Det brune feltet (areola) vil då bli mjukare, og gjer det lettare for barnet å få nok bryst inn i munnen. Spør om å få rettleiing i handmjølking før du reiser frå sjukehuset. Handmjølking før du legg barnet til, kan òg vere eit tiltak om du har såre brystknoppar. Barnet treng då ikkje suge så mykje/lenge for å få mjølka til å strøyme.

Mjølkespreng

Når brystet blir fyllt med mjølk får du ei kjensle av spreng – det er mjølka i brysta som utløyser denne kjensla av spreng. Dette kan spesielt i starten av amminga vere litt ubehageleg. Etter amming og når brysta er tømt, er kjensla av spreng borte.

Ved mjølkespreng er brysta harde og spente fordi dei er fulle av mjølk og trykket inne i brysta er stort. Dette kan kome av at det er lenge siden du amma sist, eller at mjølkeproduksjonen er større enn den mengda mjølk barnet treng eller tar. Det er vanleg å kjenne mjølkespreng første gongen i løpet av den første veka etter fødselen. Men mjøkespreng vil kunne kome og gå gjennom heile ammeperioden.

Meir informasjon finn du på ammehjelpen.no:

Tette mjølkegangar

Blir ein mjølkegang tett, kan drenasjen av mjølka bli hemma. Barnet greier ikkje tømme dei mjølkekjertlane/mjølke reservoara som ligg bak den tette mjølkegangen. Brystet ditt blir då ømt og raudflamma med smerter/ubehag over det området der den tette mjølkegangen er. Du kan få lett feber.

Det kan vere lurt å legge barnet til brystet slik at haka til barnet vender mot det ømme området av brystet. Dette gjer det lettere for barnet å løyse opp tilstoppinga og tømme brystet. Når brysta er tømt, vil feber og smerter/ubehag gå over. Men om tilstanden ikkje blir betre i løpet av eit par døgn eller du føler deg sjuk sjølv om barnet har amma og brystet kjennest «tomt», må du oppsøke lege.

Brystbetennelse og tette mjølkegangar blir ofte forveksla fordi symptoma kan vere like.

Brystbetennelse

Brystbetennelse er ein tilstand som krev behandling. Brystet blir då raudt, varmt, vondt, du kan få høg feber (over 39,5 grader) og generell sjukdomskjensle, influensasymptom. 

Legen vil da ta prøver av mjølka di og frå sår du ev. har på brystknoppen. Dette er for å finne ut kva for bakteriar som er årsak til betennelsen, slik at du kan få rett behandling.

Les meir om brystbetennelse på ammehjelpen.no