Målefeil og samanlikning av prøvesvar

​Forskjell mellom to prøvesvar

Det vil ofte vere eit viktig spørsmål kor stor forskjellen mellom to prøvesvar må vere før det er ein sikker reell endring hos pasienten. Dersom vi i slike tilfelle føreset at den systematiske målefeilen er konstant, må vi ta omsyn til både den tilfeldige målefeilen og den intraindividuelle biologiske variasjonen. Ut frå dette kan vi så kalkulere den totale usikkerheita i prøvesvaret etter formelen:

For at eit analysesvar skal vere signifikant forskjellig frå eit anna, må forskjellen være     > 2,8 * CV_total. 

Døme: Me har målt total-kolesterol til 6,4 mmol/L. Analytisk variasjon er 3% og intraindividuell biologisk variasjon 6%. For å vere ganske sikker på at kolesterolverdien har falt, må den neste verdien vere minst 2,8 * √(3² + 6²) % ⁼ 19 % lågare enn den første. Det betyr at dersom total-kolesterol neste gong er under 5,2 mmol/L, kan me vere ganske sikre på at fallet i kolesterolverdien er reell.

Dersom fleire målingar viser same tendens, kan ein klare seg med mindre konsentrasjonsendringar for å kunne seie at ei endring er reell.

Meir om målefeil og kvalitetskontroll

Målefeil består av to komponentar, tilfeldig målefeil og systematisk målefeil, som nærare omtalt nedanfor. For å kunne ha oversikt over tilfeldige og systematiske målefeil, blir det brukt kvalitetskontroll. Vi skil mellom intern og ekstern kvalitetskontroll.

Tilfeldig målefeil

Tilfeldig målefeil er spreiing av analyseresultat som ein får ved fleire analyseringar av ein komponent i den same prøven. Resultata vil som oftast vere tilnærma normalfordelte. Spreiinga blir gitt som standarddeviasjonen (SD) som reknast ut frå formelen: 

der n er tal på analyseringar, x er den aktuelle verdi i kvart enkelt tilfelle og X er gjennomsnittsverdien. Området X ±2SD omfattar 95 % av alle resultata (figur 1): 

Spreiinga blir gitt også som variasjonskoeffisienten (CV):

Systematisk målefeil

Systematisk målefeil er eit systematisk (vedvarande) avvik frå ein sann verdi (fasitverdi). Den kan reknast ut ved å rekne ut gjennomsnittsresultatet av gjentekne målingar av ein komponent i ei prøve og samanlikne den med den sanne verdien. Figur 2 viser ein del mulege kombinasjonar: