Allergi
Oversikt over enkeltallergen MBF tilbyr.
Generelt om analyserepertoaret
IgE-antistoff
Er det kort tid mellom eksponering og symptomutvikling (straks- eller type I-allergi), er førekomst av IgE-antistoff med spesifisitet retta mot bindingsstader (epitopar) på allergenet som utløyser reaksjonen, den vanlegaste mekanismen.
IgE-antistoffa kan anten målast direkte i serum som ein fritt sirkulerande konsentrasjon (kU/L), eller også indirekte påvisast reseptorbunde på overflatene av mastceller (i huda) og basofile granulocyttar (i blodet) ved høvesvis prikk- og histaminfrigjeringstestar.
Allergisk betennelse
Interaksjonen mellom allergen og allergenspesifikt IgE på celleoverflater aktiverer effektorcellene. Dei friset ei lang rekkje ferdig lagra (histamin m.fl.) eller nydanna (leukotrienar m.fl.) signalsubstansar, som i sin tur induserer allergisk betennelse i tilstøytande vev og organ. Dette er det patofysiologiske grunnlaget for det kliniske uttrykket.
Allergenspesifikt IgE
Analyserepertoaret vårt omfattar høvet til å rekvirere analysar av allergenspesifikt IgE serologisk eller ved prikktest. I tillegg utfører ein histaminfrigjeringstesten (HR-T), som er ein spesialanalyse som må avtalast på førehand.
Allergenekstrakt, enkeltallergen og allergenpanel
Vanlegvis blir IgE-diagnostikk utført ved bruk av ekstrakt av ei allergenkjelde (pollen, matvare, husstøvmidd o.a.). Det blir vanlegvis rekvirert IgE-antistoff mot enkeltallergen etter kva sjukehistoria måtte indikere (presisjonsstrategi). Særleg dersom formålet er å utelukke at det ligg føre IgE-sensibilisering, vil bruk av allergenpanel, det vil seie mange allergen i éin analyse, vere rasjonelt. Av panel tilbyr vi to: s-Phadiatop (luftvegsallergen) og s-FX5 (matallergen). Som oftast gir dette saman med det kliniske biletet tilstrekkeleg diagnostisk avklaring.
Oversikt over enkeltallergen som vert analysert ved MBF ligg på toppen av sida.
Allergen-komponentar
«Moderekstrakta» vil likevel innehalde mange forskjellige molekyl, og ved positiv IgE-test vil ein ikkje vite kva for eit av enkeltmolekyla IgE-antistoffa har bunde seg til.
Nokre gonger er det behov for meir presist å skilje mellom primær- og kryss-sensibilisering. Sidan nokre allergen er strengt artsspesifikke, mens vi finn andre att i mange andre artar som såkalla panallergen, vil bruk av allergene komponentar (det vil seie nativt opprensa eller rekombinant framstilte allergene enkeltmolekyl) tillate ei nærmare kartlegging av sensibiliseringsmønsteret. Det kan – i visse tilfelle – bidra til høgare diagnostisk presisjon, rettare behandling og sikrare risikovurdering.
Den kliniske erfaringa med komponentar er enno avgrensa, og komponentanalysar er meir kostbare enn dei klassiske ekstraktbaserte. Ergo vil rekvirerte komponentar ikkje bli analyserte utan at:
a – det ligg føre IgE-resultat med «moderekstraktet», og utan at
b – rekvirenten har grunngitt det kliniske behovet for komponentanalysar.
Tolking
Ein positiv test, det vil seie s-IgE lik eller høgare enn 0,35 kU/L, eller ein positiv prikk- og/eller histaminfrigjeringstest, seier at pasienten er IgE-sensibilisert, men ikkje nødvendigvis at pasienten blir allergisk sjuk av å bli eksponert for det aktuelle allergenet.
Viktig å observere
Diagnostikk av allergi og anna overfølsemd baserer seg primært på kliniske metodar som sjukehistorie, klinisk undersøking, hudtesting og – når nødvendig – eliminasjons-, eksponerings- og provokasjonsforsøk. Laboratoriemetodar kan bidra til å peike på moglege operative sjukdomsmekanismar og årsaker, men vil åleine, utan kunnskapane frå den kliniske utgreiinga, aldri vere diagnostiske for allergisk sjukdom.
Total IgE
Total IgE måler samla to forhold som kan vere av klinisk nytte:
a – summen av alle IgE-antistoff pasienten har utvikla, som seier noko om evna pasienten har til å reagere med ein IgE-produksjon på allergeneksponering, altså om vedkommande er ein god eller dårleg IgE-responder. Eigenskapen er genetisk betinga, men avhengig dels av den allergene eksponeringa.
b – summen av IgE-molekyl (utan allergenspesifisitet), som reflekterer effekten av andre faktorar (enn allergeneksponering) som påverkar IgE-syntesen.
Tolking og bruk av total IgE
Bør vurderast teke med ved allergiutgreiing sjølv om analysen er for lite sensitiv og spesifikk til eintydig å skilje mellom IgE-mediert og ikkje-IgE-mediert allergi.
Bør òg vurderast teke med ved kontroll og oppfølging av allergi da det, over tid kan bidra til å overvake den allergiske utviklinga: stigande verdi ved vedvarande eller aukande allergeneksponering, fallande verdi etter intervensjonar med sikte på opphøyr av eksponering.
Nivået av total IgE kan vere nyttig å kjenne til når ein skal vurdere kva IgE-nivåa har å seie for gitte enkeltallergen.
Ved verdiar over om lag 3000 kU/L kan ein no og då sjå låggradig positive verdiar på allergenspesifikt IgE som skriv seg frå uspesifikk binding og derfor er utan klinisk betyding.
Serum-markørar for akutt og kronisk (eosinofil) allergisk betennelse
Vi analyserer to in vitro-markørar for høvesvis akutt og kronisk allergisk betennelse:
- Tryptase er ein mastcellespesifikk markør der metoden vår måler både alfa- og beta-analogen. Han har hovudindikasjon ved meir utbreidde reaksjonar som kjem av akutt aktivering av mastceller, som ved anafylaksi (sjå anafylaksiutgreiing). Ei observert stiging må alltid følgjast opp med ein ny analyse i ustimulert fase. Markøren kan òg nyttast ved mistanke om systemisk mastocytose, fordi han i ustimulert fase òg reflekterer talet på mastceller i kroppen.
- ECP, ein av fleire toksiske protein i den eosinofile granulocytt, kan indirekte nyttast til å monitorere graden av kronisk eosinofil betennelse i større organ som luftvegsslimhinnene. Det er den patogenetiske mekanismen ved dei fleste astmafenotypar. Det er eigne krav til prøvetakinga (sjå rekvisisjonen).
Høve til etterrekvirering
Etter at dei rekvirerte analysane er utførte og rapporterte, skal overskytande serum oppbevarast i 14 dagar i laboratoriet for at rekvirenten skal kunne etterrekvirere ved behov. I så fall må det takast direkte kontakt med laboratoriet på tlf: 55 97 31 00
Kontakt
Epost: medisinsk.biokjemi@helse-bergen.no
Telefonnr: 55 97 31 40 (Seksjon for allergianalyser)
Medisinsk faglig sist oppdatert (25.02.21)