Cellegift kan gje alvorlege biverknadar, så det er viktig med betre markørar for å velje ut rett pasient til denne behandlinga. I doktorgradsprosjektet mitt har eg derfor undersøkt ulike markørar ved brystkreft, og særleg har eg hatt fokus på celledelingsmarkørar for svulstar.

Overlege Gøril Knutsvik ved Avdeling for patologi.

Brystkreft og cellegift

Brystkreft er den vanlegaste kreftforma blant kvinner, og er etter lungekreft hyppigaste årsak til kreftrelatert død.

Primærbehandling er operasjon. Tilleggsbehandling i form av cellegift blir brukt i undergrupper for å unngå tilbakefall. Desse undergruppene er basert på uttrykket av hormonreseptorar (østrogen og progesteron), vekstfaktoren HER2 og antalet celledelingar i svulsten.

Behandling med visse typar cellegift kan gi auka overleving hos pasientar som har kreftsvulstar med høg celledeling (såkalla Luminal B subtype).

Celledeling ved brystkreft

Prognose blir påverka av andel kreftceller som deler seg. Dess høgare antal celledelingar i svulsten, dess dårlegare er prognosen. Samstundes har pasienter som har kreftsvulstar med høgt antal celledelingar ofte betre effekt av cellegift.

På bakgrunn av dette byrja ein frå 2010 å nytte ein celledelingsmarkør Ki67 i brystkreftbehandlinga i Noreg (1). Det vil konkret seie at pasientar som får påvist ein kreftsvulst med høg Ki67, kan få tilbod om tilleggsbehandling med cellegift. Men – internasjonalt finst verken full einigheit om korleis celledelingar skal teljast, eller kva for ei grense for Ki67 ein skal setje for å velje ut pasientar til cellegiftbehandling.

Denne manglande einigheita har også ført til variasjon i Ki67 tal mellom ulike patologiavdelingar i Noreg, og dette kan påverke den behandlinga brystkreftpasienter får. Vi ville derfor bidra til kunnskapen kring måling.

Betring av diagnostikk

Vi har samanlikna 3 ulike markørar for celledeling (Ki67, mitosetal og PHH3) i svulstprøvar frå brystkreftpasientar i Hordaland, og undersøkt korleis desse markørane er uttrykt i dei forskjellige undergruppene av brystkreft. 

Våre funn viser at pasientar med brystkreftsvulstar som har høg Ki67 og høgt mitosetal oftare har spreiing av kreftceller til lymfeknuter i armhola, dei har større og meir aggressive svulstar og auka risiko for å døy av sjukdomen. Dette er ei gruppe pasientar som treng tilleggsbehandling.

Resultata våre viser også at ein enklare metode for teljing av celledelingar kan nyttast for å vurdere om det foreligg ein aggressiv form for brystkreft (Luminal B subtype), nemleg mitosetal, det vil sei antal celledelingar per areal. 

Studien har gitt auka kunnskap om måling av celledeling ved brystkreft og har bidratt til endringar i norske retningslinjer for vurdering og rapportering av celledelingar ved brystkreft. Frå februar 2017 undersøkjer patologar både Ki67 og rapporterer mitosetalet i brystkreftsvulsten. Dette kan danne grunnlag for betre diagnostikk og behandling av denne pasientgruppa. 

Gøril Knutsvik
Overlege ved Avdeling for patologi
Haukeland universitetssjukehus.

1. Når patologen vurderer Ki67 på snitt så vil alle celler som er aktive i cellesyklus bli farga brune, medan celler som er i kvilefase vil vere blå. Dermed kan ein telje 500 celler og rekne ut prosentandelen aktive celler. Ki67 er ein immunhistokjemisk* markør (*immunologisk teknikk brukt på vevssnitt).

http://bora.uib.no/handle/1956/15344

10.1371/journal.pone.0112121

10.1016/j.breast.2013.11.007

Avhandlinga ved CCBIO

Knutsvik disputerte 31.10.16 for phd-graden ved Universitetet i Bergen med avhandlinga «Biomarkers in breast cancer, with special focus on tumor cell proliferation».

Arbeidet er utført ved Centre for Cancer Biomarkers, CCBIO, Klinisk Institutt 1, under rettleiing av professor Lars A. Akslen og førsteamanuensis II Ingunn Stefansson.

CCBIO er eit senter for framragande forsking (SFF) ved det medisinsk-odontologiske fakultet. Senteret omfattar ni forskingsgrupper som arbeider med nye kreftmarkørar og målretta kreftterapi. Senteret har spesielt fokus på korleis kreftceller samhandlar med miljøet rundt seg, og kva dette har å seie for tumorvekst og spreiing av kreft.